ΟΙ ΧΑΟΝΕΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Οἱ Χάονες ἦσαν ἀρχαία Ἑλληνικὴ [1] Πελασγικὴ φυλή [2] ποὺ κατοικοῦσε στὴν ἀρχαία Ἤπειρο, συγκεκριμένως στὴ σημερινὴ βορειοδυτικὴ Ἑλλάδα καὶ τὴν Νότια Ἀλβανία. Μαζὶ μὲ τοὺς Μολοσσοὺς καὶ τοὺς Θεσπρωτοὺς ἀποτελοῦσαν τὶς κύριες φυλὲς τῶν βορειοδυτικῶν Ἑλλήνων (Ἠπειρωτῶν) [1]. Σύμφωνα μὲ τὸν Στράβωνα, οἱ Χάονες (μαζὶ μὲ τοὺς Μολοσσοὺς) ἦσαν οἱ πιὸ γνωστοὶ μεταξὺ τῶν δεκατεσσάρων φυλῶν τῆς Ἠπείρου, γιατὶ κάποτε κυβέρνησαν ὁλόκληρη τὴν Ἤπειρο [3]. Ὁ Θουκυδίδης [4] ἐθεωροῦσε τοὺς Ἠπειρώτες βαρβάρους, ὅπως ὁ Ψευδο-Σκῦνμος [5] τοὺς Χάονες. Ὁ Πολύβιος ἀπὸ τὴν ἄλλη ἐθεωροῦσε Ἕλληνες τοὺς Ἠπειρώτες καὶ συγκεκριμένως τοὺς Χάονες [6]. Ὡστόσο, ὁ ὅρος «βάρβαρος» δήλωνε ὄχι μόνο ξεκάθαρα μὴ ἑλληνικοὺς πληθυσμούς, ἀλλὰ καὶ ἑλληνικοὺς πληθυσμοὺς στὸ περιθώριο τοῦ ἑλληνικοῦ κόσμου μὲ ἰδιόρρυθμες διαλέκτους ποὺ διατηροῦσαν ἕναν ἀρχαϊκό τρόπο ζωῆς ποὺ θὰ ἦταν ἀκατανόητος για τοὺς κατοίκους τῶν πιὸ ἀνεπτυγμένων ἑλληνικῶν πόλεων-κρατῶν στὰ νότια [7]. Σύμφωνα μὲ τὸν Πλούταρχο, ὁ Μολοσσὸς βασιλιὰς Θαρρύπας ἦταν ὁ πρῶτος ποὺ εἰσήγαγε στὴν Ἤπειρο ἑλληνικὰ ἤθη καὶ γράμματα καὶ διοικοῦσε τὶς πόλεις μὲ ἀνθρωπιστικοὺς νόμους, ὅταν στάλθηκε στὴν Ἀθήνα για νὰ μορφωθεῖ τὸν 5ο αἰῶνα π.Χ. [8]. Μία πολύ πιὸ ἀξιόπιστη πηγή για τὶς πραγματικὲς ἀπόψεις τῶν σύγχρονων Ἑλλήνων για τὴν Ἤπειρο εἶναι τὸ ἐπιγραφικὸ ὑλικὸ ποὺ περιέχει τὸν κατάλογο τῶν θεοροδόκων, ἱερῶν ἀπεσταλμένων-δεκτῶν τῶν ὁποίων τὸ καθῆκον ἦταν νὰ φιλοξενοῦν καὶ νὰ βοηθοῦν τοὺς θεωρητικοὺς (θεωροί, «θεατές») πρὶν ἀπὸ τοὺς Πανελλήνιους ἀγῶνες καὶ πανηγύρια), ἀπαριθμῶντας ἑλληνικὲς πόλεις καὶ φυλές, στὶς ὁποίες τὰ μεγάλα πανελλήνια ἱερὰ ἔστειλαν θεώρους στὴν Ἐπίδαυρο, ποὺ περιλαμβάνει τοὺς Ἠπειρώτες [9]. Ὁ κατάλογος ποὺ συντάχθηκε τὸ 360 ἢ τὸ 356 π.Χ. περιλαμβάνει τοὺς ἱεροὺς ἀπεσταλμένους (μέλη τῆς κυρίαρχης οἰκογένειας κάθε φυλῆς ἢ ὑποφυλῆς) τῶν Μολοσσῶν, τῶν Κασσωπῶν, τῶν Χαόνων καὶ τῶν Θεσπρωτῶν. Ἡ βορειότερη φυλὴ τῶν Χαόνων ἦταν οἱ Δεσσαρήτες, ποὺ ζοῦσαν στὰ σύνορα μὲ τὶς ἰλλυρικὲς φυλές [11]. Ἀς σημειωθεῖ ὅτι ὁ Στράβων, ὁ Λίβιος καὶ ὁ Πολύβιος κάνουν σαφὴ διάκριση μεταξὺ τῶν Δασσαρητῶν καὶ τῶν Ἰλλυριῶν [12]. Μία ἄλλη καταγεγραμμένη φυλὴ τῶν Χαόνων εἶναι οἱ Συλίονες, τὶς ὁποίες ἀναφέρει ὁ Στέφανος Βυζαντινός [13] καὶ πιστεύεται ὅτι οἱ Σουλιῶτες μπορεῖ νὰ σχετίζονται μὲ αὐτοὺς [14]. Ἐπιπλέον, ὁ Περίπλους τοῦ Ψευδο-Σκύλακος κάνει σαφὴ διάκριση μεταξὺ τῶν Χαόνων καὶ τῶν βόρειων γειτόνων τους, τῶν Ἰλλυρικῶν φυλῶν [15]. Αὐτὸ καταρρίπτει τὸν ἰσχυρισμό ὅτι ἦταν Ἰλλυριοὶ ἐπειδὴ ὁρισμένοι συγγραφεῖς τοὺς κατέταξαν ὡς «βάρβαρους».

Πηγές/Παραπομπές:

[1] Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière (1998). Philip of Macedon. London: Duckworth, p. 75; Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière (1994). "CHAPTER 9d. ILLYRIANS AND NORTH-WEST GREEKS". In Lewis, David Malcolm; Boardman, John; Hornblower, Simon; Ostwald, M. (eds.). The Cambridge Ancient History: The Fourth Century B.C. VI (2nd ed.). Cambridge: Cambridge University Press. pp. 422–443; Wilkes, John (1995) [1992]. The Illyrians. Oxford: Blackwell Publishers Limited, p. 104

[2] Strabo ‘Geography’ 5.2.4: ‘Many have likewise asserted that the nations of Epirus are Pelasgic, because the dominions of the Pelasgi extended so far’ 

[3] Strabo. The Geography, 7.7.5

[4] Thucydides, 2.80-81 

[5] SEG XV 397 

[6] Polybius, 4.9.4 

[7] Filos, Panagiotis (2017). "The Dialectal Variety of Epirus". In Giannakis, Georgios; Crespo, Emilio; Filos, Panagiotis (eds.). Studies in Ancient Greek Dialects: From Central Greece to the Black Sea. Berlin and Boston: Walter de Gruyter GmbH & Co KG. p. 218

[8] Plutarch. "Pyrrhus: Chapter I".: Θαρρύπαν πρῶτον ἱστοροῦσιν Ἑλληνικοῖς ἔθεσι καὶ γράμμασι καὶ νόμοις φιλανθρώποις διακοσμήσαντα τὰς πόλεις ὀνομαστὸν γενέσθαι. ["But the kings who followed in this line soon lapsed into barbarism and became quite obscure, both in their power and in their lives, and it was Tharrhypas, historians say, who first introduced Greek customs and letters and regulated his cities by humane laws, thereby acquiring for himself a name."]

[9] Filos, Panagiotis (2017). "The Dialectal Variety of Epirus". In Giannakis, Georgios; Crespo, Emilio; Filos, Panagiotis (eds.). Studies in Ancient Greek Dialects: From Central Greece to the Black Sea. Berlin and Boston: Walter de Gruyter GmbH & Co KG. p. 219, List of the Theorodokoi: https://epigraphy.packhum.org/text/28523    

https://epigraphy.packhum.org/text/28524?bookid=7&location=1643, 

[10] Hadeli, Vassiliki (2020). Chaones (Thesis) (in Greek). Ioannina: University of Ioannina, pp. 41-42

[11] Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière (1994). "Illyrians and North-West Greeks". In Lewis, David Malcolm; Boardman, John; Hornblower, Simon; Ostwald, M. (eds.). The Cambridge Ancient History: The Fourth Century B.C. VI. Cambridge: Cambridge University Press. p. 423

[12] It follows from Strabo's statement that the other tribes south of the line and extending down to the Ambraciote Gulf were Epirotic. Of these the most northerly near the coast were the 'Abantes' or 'Amantes' or 'Amantoi', since all these forms occur, and the farthest inland the Dassaretae, known to Hecataeus as the 'Dexaroi, a tribe of the Chaonians, next to the Encheleae' (FGrH i F Io3; and for the Encheleae see Strabo

[13] Stephanus Byzantinus vol. 1 page 393. Link: https://books.google.gr/books?id=oKKi0VHEoXEC&pg=PA643&lpg=PA643&dq=rhianus+stephanus+byzantinus&source=bl&ots=eRupCm868g&sig=ACfU3U17tm0Yi92iDMhiEtaDA1UD3kBuPQ&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwi_5sHVt-3zAhUMyIUKHSJoDDsQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=rhianus%20stephanus%20byzantinus&f=false 

[14] A Geographical and Historical Description of Ancient Greece vol.1, John Anthony Cramer, Clarendon Press, 1828, page 106

[15] Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière (1994). "Illyrians and North-West Greeks". In Lewis, David Malcolm; Boardman, John; Hornblower, Simon; Ostwald, M. (eds.). The Cambridge Ancient History: The Fourth Century B.C. VI. Cambridge: Cambridge University Press. p. 431