ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΥΛΙΑΣ

Η περιοχή της Βορείου Θράκης ονομάσθηκε επισήμως Ανατολική Ρωμυλία με τη Συνθήκη του Βερολίνου (1878), η οποία μετέτρεψε την περιοχή αυτή σε αυτόνομη επαρχία, υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1885 υπήρχαν 53.028 Έλληνες στην Ανατολική Ρωμυλία (5,44 %), διαμορφώνοντας την τρίτη μεγαλύτερη εθνότητα [1].  Όπως αποτυπώνεται στους βαλκανικούς εθνογραφικούς χάρτες του 19ου αιώνα, οι Έλληνες κάτοικοι της Ανατολικής Ρωμυλίας ήταν συγκεντρωμένοι κατά μήκος των ακτών, όπου ήταν ισχυροί σε αριθμό [2].

ΑΓΧΙΑΛΟΣ

Η Αγχίαλος (σημερινό Πομόριε) διατηρούσε συμπαγή ελληνικό πληθυσμό επί Τουρκοκρατίας, ενώ μέχρι την προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας στη Βουλγαρία (1885) ελάχιστοι Βούλγαροι εγκαταστάθηκαν εκεί. Στα μέσα του 19ου αιώνα η Αγχίαλος είχε 4.000 Έλληνες και 50 Τουρκικές οικογένειες, ενώ στα τέλη του αιώνα και στις αρχές του 20ού ζούσαν στην πόλη 5.800 Έλληνες σε σύνολο 6.000 περίπου κατοίκων [3][4] . Οι επίσημες βουλγαρικές στατιστικές αναφέρουν 5.365 Έλληνες κατοίκους το 1893 και 4.579 το 1900 [5]. Αυτή η πόλη ήταν μια από τις κυρίως ελληνοκατοικημένες πόλεις της Βουλγαρίας που επλήγησαν από ανθελληνικά πογκρόμ στις αρχές του 1900. Η τοπική ελληνική κοινότητα ήταν ήδη στο στόχαστρο των βουλγαρικών αρχών από τις αρχές του 1905 [6]. Η πόλη κάηκε τον Ιούλιο του 1906 από Βούλγαρους της Μακεδονίας και πάνω από 300 Έλληνες δολοφονήθηκαν, ως απάντηση στη σφαγή των Βούλγαρων χωρικών του Ζαγοριχανίου από Έλληνες αγωνιστές. Εκτός από πολιτικούς λόγους υπήρχαν και οικονομικά κίνητρα [7][8][6]. Οι βουλγαρικές αρχές κατηγορήθηκαν από τις περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις λόγω αυτής της εξέλιξης των γεγονότων. Η καταστροφή της πόλης συγκρίθηκε από τη σύγχρονη ευρωπαϊκή διπλωματία με τα πογκρόμ κατά των Εβραίων στη Ρωσία [6].

ΚΑΒΑΚΛΙ

Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, το Καβακλί κατοικούνταν σχεδόν εξ ολοκλήρου από Έλληνες (96%) και φιλοξενούσε ελληνικά σχολεία και εκκλησίες. Αν και μια ελληνική πόλη κατά πλειοψηφία, μετά το 1906, η βουλγαρική κυβέρνηση διόρισε τον πρώτο Βούλγαρο δήμαρχο [9]. Από το 1906 έως το 1925, περίπου 22.000 Έλληνες εγκατέλειψαν την πόλη και τα περίχωρά της και εγκαταστάθηκαν στην Μακεδονία. Αντικαταστάθηκαν από ομάδες Βούλγαρων προσφύγων από τη Δυτική Θράκη, την Ανατολική Θράκη, τη Μικρά Ασία και τη Μακεδονία. Το Καβακλί ήταν η περιοχή όπου ο πληθυσμός σκέφτηκε πιο σοβαρά τη μετανάστευση όπου Βούλγαροι αξιωματικοί τρομοκρατούσαν τακτικά τους Έλληνες [10]. Οι Βούλγαροι πρόσφυγες που έφτασαν από την Ελλάδα είχαν αναγκάσει τον πληθυσμό να εγκαταλείψει τα σπίτια του, μάζεψαν τη σοδειά των άτυχων γαιοκτημόνων, εκβίασαν τους Έλληνες να πουλήσουν φτηνά τις περιουσίες τους και δημιούργησαν μια τεταμένη ατμόσφαιρα με προσβολές και απειλές που περιλάμβαναν τη «μαύρη λίστα» των ντόπιων Ελλήνων [11 ]. Έτσι, οι Έλληνες του Καβακλίου αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις κοινότητές τους καθώς πρόσφυγες έκαναν επιδρομές στα σπίτια τους. 270 άτομα αναχώρησαν τον Αύγουστο του 1925 με τρένο [12].

ΜΕΣΗΜΒΡΙΑ

Στα τέλη του 18ου αιώνα, ο Wenzel von Brognard περιέγραψε τη Μεσημβρία ως πόλη που αποτελείται κυρίως από ελληνικό πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων 220 οικογενειών που κατά συνέπεια αποτελούνταν από περίπου 1.100 κατοίκους. Εκτός από αυτούς, υπήρχε και ένας σημαντικός αριθμός Τούρκων (50 οικογένειες, περίπου 250 άτομα) [13]. Σύμφωνα με τον C. Sayger, το 1829 η πόλη κατοικούνταν από 4.000 Έλληνες, 800 Τούρκους και λίγους Βούλγαρους [14]. Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο πληθυσμός αυξήθηκε ελαφρά, αποτελούμενος από 1.671 Έλληνες και 115 Βούλγαρους, σε σύνολο 1.870 [15]. Τους μήνες της έκρηξης του Ανθελληνικού κινήματος δεν έγιναν σοβαρές διώξεις στην πόλη και κατά συνέπεια ο ελληνικός πληθυσμός δεν μετανάστευσε μαζικά. Αμέσως μετά τους πολέμους του 1912 - 1918, ο ελληνικός πληθυσμός μειώθηκε σε μικρό βαθμό, ενώ ο βουλγαρικός αυξήθηκε. Το 1920 οι Έλληνες ήταν 1.496 σε σύνολο 2.354 κατοίκων [16]. Μετά το 1924 και σύμφωνα με τη συμφωνία για την ανταλλαγή πληθυσμών Ελλάδας-Βουλγαρίας, στις 5 Αυγούστου και στις 5 Οκτωβρίου 1925, το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού πληθυσμού εγκατέλειψε την πόλη και κατευθύνθηκε προς την Ελλάδα με πλοίο. Στη Μεσημβριαθέρε έμειναν μόνο 92 ελληνικές οικογένειες [17]. Σήμερα, σύμφωνα με πληροφορίες της τοπικής ελληνικής κοινότητας της Μεσημβρίας, οι κάτοικοι ελληνικής καταγωγής υπολογίζονται σε 1.110 άτομα [18].

ΑΛΛΕΣ ΠΟΛΕΙΣ

Άλλες πόλεις στην Ανατολική Ρωμυλία όπου οι Έλληνες αποτελούσαν σημαντικό πληθυσμό ήταν [19]:

 

  - Σωζόπολη/Σωζούπολη (90% 🇬🇷)

  - Στενιμαχος (52% 🇬🇷)

  - Μπουργκάς/Πύργος (31% 🇬🇷)

  - Βάρνα (16% 🇬🇷)

  - Φιλιππούπολη (9% 🇬🇷)

  Περισσότεροι από 37.000 Έλληνες της Ανατολικής Ρωμυλίας διέσχισαν την Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Θεσσαλία, ενώ άλλοι έμειναν στη Βουλγαρία [20].

Πηγές:

[1] Българско княжество–Статистическо бюро. София, Книгопечатница Янко С. Ковачев, 1888, p. 4–7

[2] A Short History of Russia and the Balkan States, Donald Mackenzie Wallace, 1914, p.102

[3] Papadopoulos-Vretos, A., La Bulgarie ancienne et moderne (Saint Petersburg 1856), p. 242

[4] Dragostinova, Theodora K., Between Two Motherlands: Nationality and Emigration among the Greeks of Bulgaria, 1900–1949, Cornell University Press, p. 26

[5] Общи резултати от преброяването на населението на княжество България на 1ви януари 1893 (София 1897).

[6] Dragostinova, Theodora K., Between Two Motherlands: Nationality and Emigration among the Greeks of Bulgaria, 1900–1949, Cornell University Press, pp. 44-47

[7] Detrez, Raymond, Historical Dictionary of Bulgaria (3 ed.), p. 390

[8] Cornis-Pope, Marcel; Neubauer, John, History of the Literary Cultures of East-Central Europe: Junctures and disjunctures in the 19th and 20th centuries, p. 144

[9] Dragostinova, ibid., p. 26

[10] TsDA, f. 176k, op. 4, a.e. 197, II. 71-74, 77-82. Bulgarian translations of Greek and

British documents from August and September 1920, in: Dragostinova, ibid., p. 138

[11] IAIE, 1921, 11.3. ESA to IE, 15 June 1920., in: Dragostinova, ibid., p. 138

[12] Dragostinova, ibid., p. 151-152

[13] Ников, П., “Едно неизвестно описание на българския черноморски бряг от 18 век”, Годишник на Софийския университет – Историко-филологически факултет 28:3 (1931), p. 16.

[14] Френски пътеписи за Балканите XIX век 2 (София 1981), p. 191

[15] Резултати от преброяване на населението на Княжество България на 31.ΧΙΙ.1900, Окръг Бургас 1 (София 1900), pp. 44-45. 

[16] Резултати от преброяване на населението в царство България на 31.XII.1920. Окръг Бургас 1 (София 1928).

[17]  Βακαλόπουλος, Α. – Μαραβελάκης, Μ., Αι προσφυγικές εγκαταστάσεις εν τη περιοχή Θεσσαλονίκης (Thessaloniki 1955), p. 274.

[18] Κοτζαγεώργη, Ξ. (ed.), Οι Έλληνες της Βουλγαρίας. Ένα ιστορικό τμήμα του περιφερειακού ελληνισμού (Thessaloniki 1999), p. 101.

[19] Dragostinova, Theodora K. (2011). Between Two Motherlands: Nationality and Emigration among the Greeks of Bulgaria, 1900–1949. Cornell University Press. pp. 26–27

[20] "The Macedonian Struggle and the events in Thrace 1904-1908" (Ο Μακεδονικός Αγώνας και τα γεγονότα στη Θράκη 1904-1908), Published by the Army General Staff, Athens, 1998, p. 258-261.